ساختار مو، مراقبت از مو و انتخاب محصولات مناسب مو

نکات مهم در مراقبت از مو

مو یکی از اولین مواردی است که در  اولین نگاه توجه را در مورد هر فردی به خود جلب می‌کند. مدل‌های مختلف مو، رنگ مو، موهای صاف، موهای مجعد، موهای موج‌دار، موهای رنگ شده، موهای آسیب دیده نیاز به انواع مختلف محصولات مراقبت از مو را ایجاد می‌کند. اینکه چه محصولاتی برای تغذیه، کاندیشنینگ، شستشو و حالت دهی مو استفاده شود به اندازه مراقبت از پوست مهم است. اما متأسفانه معمولاً کمتر به آن توجه می‌شود. شناخت مو و ساختار آن و در کنار انتخاب محصولات مراقبت از مو طبیعی مناسب، کمک زیادی به داشتن موهای سالم‌تر و زیباتر می‌کند.

تهیه محصولات مراقبت از مو طبیعی و مؤثر از بزرگترین چالش‌های تولیدکنندگان آن است. که هر روزه با پیشرفت علم و گسترش دامنه مواد اولیه موجود، این چالش کمتر می‌شود.

پوست سر

پوست سر متشکل از 5 لایه می باشد و به دلیل تعداد زیاد فولیکول‌های موی موجود در آن، به شدت خاصیت جذب بالا دارد. از طرف دیگر به واسطه تعداد بالای غدد عرق، رگ‌های خونی و اعصاب به راحتی مواد جذب شده وارد جریان خون می‌شود. بنابراین دقت در انتخاب محصولات مراقبت از مو مانند شامپو، ماسک، حالت دهنده‌ها و غیره اهمیت زیادی در سلامت مصرف کننده دارد. در نتیجه دقت در مواد تشکیل دهنده محصولات مراقبت از مو هنگام خرید بسیار مهم است.

ساختار مو

به طور کلی مو از دو قسمت تشکیل شده است.

1. ریشه یا فولیکول

ریشه مو در زیر پوست قرار گرفته و دارای یک ساختار تیوب مانند به نام فولیکول موست. فولیکول ساقه مو را ایجاد می­‌کند. در واقع انتهای هر ساقه فولیکول قرار دارد. فولیکول مو را تولید و با رشد سریع آن از زیر پوست بیرون می‌­آید. بیشتر غدد موجود در پوست به پیاز مو متصل هستند. مهمترین آنها غدد سبوم است که با تولید و ترشح روغن‌های طبیعی  باعث چربی مو و پوست می‌شود.

به محض اینکه مو از پوست سر خارج  و قابل مشاهده می­‌شود، در واقع بافت مرده است. به همین دلیل است که در حین کوتاهی هیچ دردی احساس نمی­‌شود. در واقع سلول­‌هایی که ساقه را تشکیل می‌دهند زنده نیستند. هنگامی که موهای شما آسیب دید، هیچ راهی برای بهبود آن وجود ندارد. موهای شما نمی­‌توانند مانند پوست بهبود یابند. یا باید سعی کنید آسیب­‌ها را به نوعی برطرف کنید یا موهای آسیب دیده را کوتاه کرده تا دوباره رشد کند.

2. ساقه

ساقه مو شامل سه جزء اصلی است:

الف) کوتیکل (Cuticle):

خارجی ترین لایه رشته مو است. حاوی سلول‌­های پوستی مرده و تخت است که به صورت لایه‌­ای با هم همپوشانی دارند. این لایه همانند فلس ماهی وظیفه حفاظت و مراقبت از مو را به عهده دارد و از آسیب به لایه­‌های داخلی مو جلوگیری می­‌کند. این بخش به مروز زمان بر اثر حرارت، UV، مواد شیمیایی، شستشو و … آسیب می­‌بیند و حتی ممکن از کاملاً جدا شود (موخوره). این بخش مو حاوی ملانین نیست. از این­رو در رنگ مو نقش ندارد اما با کنترل میزان آب موجود در کل ساقه مو در شفافیت آن مؤثر است.

ب) کورتکس (Cortex)

لایه میانی مو که حدود %80 ساقه مو را تشکیل داده و تعیین کننده رنگ ، حالت، استحکام و خاصیت کشسانی موست.

ج) مدولا (Medulla)

داخلی‌ترین بخش ساقه مو که بسیار شکننده و نرم است. الزاماً این بخش در همه موها وجود ندارد. نقش مدولا کاملاً شناخته شده نیست اما به عنوان عامل سفیدی مو شناخته می‌شود.

چرخه مو

موها الگوی رشد خاصی دارند. هرتار مو به مدت چند سال رشد کرده سپس رشد آن متوقف شده و نهایتاً می­‌ریزد و با موی دیگری جایگزین می‌­شود. این چرخه شامل سه مرحله است:

1. آناژن (Anagen phase)

مرحله رشد مو و طولانی‌ترین مرحله و حدود 1 تا 10 سال و به طور متوسط 3 تا 5 سال است. طول این دوره به ژنتیک بستگی دارد. این دوره برای موهای بدن متفاوت است. به طور مثال در بازوها و مژه 1 تا 6 ماه و برای پاها 5 تا 7 ماه می­‌باشد. این اعداد علت بلندی موهای سر نسبت به سایر موها را نشان می­‌دهد. معمولاً حدود 85 تا 90 درصد فولیکول­‌های مو در فاز آناژن قرار دارند. در این فاز سلول‌ها در ریشه مو تقسیم شده و باعث افزایش طول مو می‌­شود. موی نرمال بین 0.3 تا 0.5 میلی­متر در روز رشد می‌­کند.

2. کاتاژن (Catagen phase)

مرحله آمادگی برای ریزش مو که حدود 2 تا 3 هفته طول می‌­کشد. در این مرحله رشد مو متوقف و متوقف شدن تولید ملانین و از بین رفتن ملانوسیت­‌ها در فولیکول مو تغذیه مو از طریق خون متوقف می‌­شود. این مرگ سلولی باعث جمع شدن و به اصطلاح چروکیدگی ریشه مو شده و برای ریزش آماده می‌­شود.

3. تلوژن (Telogen phase)

مرحله ریزش مو و جایگزینی آن با موی تازه است. در این مرحله فولیکول مو در حال استراحت است و هیچ تغذیه­‌ای دریافت نمی­‌کند. این مرحله بین 3 تا 5 ماه طول می‌­کشد. با افزایش سن این مرحله طولانی‌تر شده و رشد موها کمتر می‌­شود.

مواردی مانند بارداری و شیمی درمانی زیادی رو مو، چرخه و ساختار آن دارند.

تاثیر بارداری بر چرخه مو

معمولاً بعد از بارداری زنان به طور موقت شرایطی را به عنوان تلوژن افلوویوم (Telogen effluvium) و ریزش شدید مو را تجربه می‌کنند. در دوران بارداری به علت تولید سطح بالاتری از هورمون‌ها ریزش مو اتفاق نمی‌افتد. در این مدت موهایی که وارد فاز تلوژن شده‌اند باقی می‌مانند ولی موهایی که رشد آنها قبل از بارداری شروع شده به رشد ادامه می‌دهند. این یعنی موهای بیشتری روی سر باقی می‌ماند و حجم موها در این دوران افزایش می‌یابد. بعد از بارداری با کاهش سطح هورمون‌ها، عامل جلوگیری کننده از ریزش مو از بین رفته و دوره تلوژن تا زمانی که موهایی که در دوره تلوژن بوده‌اند بریزند، ادامه پیدا می‌کند.

تأثیر شیمی درمانی بر مو

در بسیاری از موارد با رویش مجدد مو بعد از شیمی درمانی، رنگ، نوع و جنس مو کاملاً تغییر می‌کند. بعضاً شخص با موی لخت بعد از رویش مجدد شاهد موهای فر خواهد بود یا موها تیره‌تر یا روشن‌تر خواهد بود. این اتفاق chemo curls نامیده می‌شود. علت ریزش مو از بین رفتن فولیکول‌های مو بعد از شیمی درمانی است. اما علت تغییر رنگ یا نوع آن دقیقاً مشخص نیست. معمولاً بعد از 6 تا 9 ماه رنگ موها به حالت اولیه برمی‌گردد.

عواملی که باعث آسیب  به مو می­‌شوند

1. خورشید و UV

UVA  و UVB هر دو می‌­توانند باعث آسیب رسیدن به کراتین و ملانین مو شوند. همچنین تابش UV می­‌تواند باعث تخریب پروتئین مو و آسیب به آن شود.

2. حرارت:

سشوار، اتوی مو، صاف کننده مو، فر کننده و هر وسیله داغ دیگری برای حالت دهی مو با حرارت دادن به رطوبت درون مو باعث آسیب به مو و باز شدن کوتیکل‌­ها می‌­شود.

3. آسیب­‌های مکانیکی

اصطکاک ناشی از شانه زدن و سایر ابزارهای حالت دهی مو احتمال آسیب به لایه کوتیکل مو را دارد. این اصطکاک می‌­تواند منجر به پاره شدن یا آسیب دیدن کوتیکل‌­ها یا شکاف انتهای آن ­شود که در نتیجه تخلخل افزایش و منجر به خشکی مو می­‌گردد.

4. مواد شیمیایی

استفاده از برخی مواد شیمیایی به منظور تغییر رنگ، شکل یا بافت آن، به طور مداوم باعث آسیب دیدگی مو می­‌شود. هنگام رنگ کردن مو، کوتیکل به منظور کمک به نفوذ رنگدانه‌­ها، با pH قلیایی باز می‌­شود تا رنگ به کورتکس برسد. دکلره با شکستن پیوندهای درون ساقه مو به شدت به آن آسیب می­‌زند.

محصولاتی که دارای pH قلیایی می‌­باشند بار الکتریکی منفی کوتیکل مو را افزایش داده و که در نتیجه با افزایش اصطکاک ایجاد وز می‌شود. در یک pH اسیدی، سلول­‌های کوتیکل بر عکس حالت بازی جمع و سفت می‌­شوند. بسته شدن کوتیکل می‌­تواند به درخشش مو کمک کند، زیرا سطح صاف قادر است نور بیشتری را منعکس کند. هنگامی که مقدار pH قلیایی می­‌شود (بالاتر از 7)، لایه کوتیکل مانند یک فلس منبسط می‌شود. بنابراین صابون و یا رنگ مو با pH قلیایی برای مو مناسب نیست و استفاده از آنها در محصولات مراقبت از مو توصیه نمی‌شود. pH قلیایی می‌تواند بار الکتریکی منفی سطح رشته مو را افزایش و در نتیجه اصطکاک بین رشته‌های مو زیاد می‌شود. نتیجه این اصطکاک، آسیب کوتیکل، خشکی و شکنندگی تار مو خواهد بود. در مورد افرادی که در مناطقی با آب سخت زندگی می‌کنند شستشو با صابون پیچیده‌تر نیز خواهد بود. در این صورت ممکن است تجمع “کف” صابون در مو ایجاد شود، زیرا یون‌های معدنی موجود در آب سخت با یون‌های سدیم صابون تبادل و جایگزینی انجام داده و یک لایه هیدروفوب تشکیل می‌شود که به راحتی نمی‌توان با شستشو آن را پاک کرد. اگر از صابون برای شستشوی مو استفاده می‌کنید، در ادامه حتماً مو را با یک محلول نسبتاً اسیدی ملایم یا تونر شستشو دهید.

5. استفاده بیش از حد محصولات مراقبت از مو

شستشوی بیش از حد و زیاد مو باعث می­‌شود روغن طبیعی (سبوم) ایجاد شده توسط پوست سر را از بین برود. سبوم در نرم و قابل کنترل کردن و تغذیه مو نقش دارد. با شستشوی زیاد، بدن با تولید سبوم بیشتر به دنبال جبران آن است و در نتیجه باعث چرب شدن موها می‌­شود.

در هنگام خرید محصولات مناسب مو و به ویژه شامپو به چه موادی باید توجه کرد

1. سرفکتنت‌ها (Surfactants)

عامل اصلی کف کنندگی و پاک کنندگی در شامپوها هستند. استفاده از سرفکتنت‌های مصنوعی و قوی با خاصیت پاک کنندگی و کف بالا باعث افزایش خاصیت پاک کنندگی شامپو می‌شود اما آسیب بیشتری به مو وارد می کند.

2. سولفات‌ها (Sulphates)

از ترکیباتی مانند SODIUM LAURETH SULFATE (SLES), SODIUM LAURYL SULFATE (SLS) AMMONIUM LAURETH SULFATE (ALES) AND AMMONIUM LAURYL SULFATE (ALS)

دوری کنید و از ترکیباتی مانند: DECYL, CAPRYL, COCO AND LAURYL GLUCOSIDES  استقبال نمایید.

3. اتانول آمینها (Ethanolamines)

از ترکیباتی مانند ETHANOLAMINE (ETA), DIETHANOLAMINE (DEA) COCAMIDE DEA, MONOETHANOLAMINE (MEA), TRIETHANOLAMINE (TEA) که مشکوک به سرطانزا بودن هستند دوری کنید.

4. حالت دهنده‌ها

بیشتر محصولات مراقبت از مو حاوی سیلکون و مشتقات پلاستیکی هستند. استفاده از آنها با پوشاندن مو یک ظاهر سالم و عالی به آن می‌دهد. اما در واقع مانع از جذب مواد مغذی شده و به مرور باعث از بین رفتن و به عبارتی مردن مو می‌شود. از ترکیباتی مانند SILICONES – DIMETHICONE, POLYMETHYLSILOXANE حذر کنید. اما در مقابل از جایگزین‌های طبیعی مانند ISOAMYL LAURATE,  JOJOBA, ARGAN  MORINGA SEED OIL, SHEA BUTTER استقبال نمایید.

5. نمکهای آمونیوم (Quaternary Ammonium Compounds)

این ترکیبات معمولا به عنوان عامل آنتی‌استاتیک و ضد وز استفاده می‌شوند در حالیکه بسیار مضر هستند.  از ترکیباتی مانند CENTRIMONIUM CHLORIDE, BEHENTRIMONIUM CHLORIDE AND GUAR HYDROXYPROPYLTRIMONIUM CHLORIDE حذر کنید.

6. نگهدارنده‌ها

استفاده از نگهدارنده در شامپوها ضروری و اجتناب ناپذیر است. پارابن از نگهدارنده‌هایی است که به طور وسیع به دلیل کارایی بالا و قیمت مناسب استفاد می‌شود. اما اخیراً به عنوان یک ترکیب نامناسب برای سلامتی شناخته شده است. از این رو از ترکیباتی مانند THE PREFIXES ETHYL-, METHYL-, PROPYL-, ISOPROPYL-, BUTYL- OR ISOBUTYL PARABENS, SODIUM ODIUM BENZOATE اجتناب و از ترکیباتی مانند SODIUM LEVULINATE, SODIUM ANISATE استقبال کنید.

محصولات مراقبت از مو اسنتا شامل ماسک مو، سرم مو و شامپو از مواد اولیۀ کاملاً طبیعی دارای استاندارد محصولات نچرال مانند اکوسرت تهیه شده‌اند. این محصولات فاقد سولفات، سیلکون، پارابن و سایر ترکیبات سنتزی و آسیب رسان به مو می‌باشند.

از نکات شاخص در شامپوی اسنتا این است که مقدار فرمالدئید آزاد و زئین که دو ماده شیمیایی مضر می باشد صفر است.